به نقل از «ایسنا»

عطار، عرفان را در ادبیات عینیت بخشید

تاریخ انتشار: ۲۵ فروردین ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۴۷۸۸۱۶۷

ایسنا/قزوین استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) اظهار کرد: عطار کسی است که عرفان را وارد ادبیات کرد، او مقلد دیگر عرفا نیست و خودش مبتکر و صاحب‌نظر است. مهم‌ترین خدمت عطار به مقوله عرفان این است که، مفاهیم و مضامین عرفانی را در قالب ادبیات سمبلیک تجسم می‌بخشد و در قالب بیان تمثیلی مفاهیم را عینیت می‌دهد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

زهرا عسکری در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه برترین و شیواترین مثنوی‌های عرفانی عطار منطق‌الطیر و تذکره الاولیا یکی از معروف‌ترین آثار منثور عطار است، اظهار کرد: عطار یک اسطوره و یک افسانه مشهور موجود است که او را منتسب می‌کنند به کسانی که در نیمه‌راه به سمت عرفان و اندیشه‌های معرفتی برگشته‌اند.

وی خاطرنشان کرد: در وصف عطار بهترین سخن را مولانا می‌فرماید و نشان می‌دهد که در قرن هفتم برای رسیدن به مولانا و شاهکار مثنوی چون مانیفست عرفان اسلامی و عرفان ایرانی، عطار و سنایی چه تأثیری داشته‌اند. آن بیت معروف که مولانا می‌فرماید: عطار روح بود و سنایی دو چشم او/ ما از پی سنایی و عطار آمدیم...، نشان می‌دهد که عطار در کنار سنایی چه تأثیر شگرفی در تکمیل پیکره عرفان اسلامی داشته است تا به دست کسی چون مولانا منسجم شود و در قالب مثنوی جلوه‌گری کند.

عسکری افزود: متأسفانه زندگی عطار بیشتر با افسانه‌ها و داستان‌ها و حکایات عامه‌پسند اقرار شده است. بااینکه عطار بعد از سنایی است نکته‌ای که وجود دارد این است که اطلاعات مستند در مورد سنایی خیلی بیشتر از عطار است. پیش از عطار سنایی آغازگر عرفان بود و بعد از او مولانا ادامه‌دهنده این سیر شد. با توجه به آثاری که از عطار باقی‌مانده نشان می‌دهد روحیه پژوهشگری هم داشته و اثر شاخص وی با نام تذکره الاولیا کمک می‌کند تا احوال و اقوال صوفیه را بشناسیم و این اثر به‌عنوان یک منبع مستند و معتبر و کهن محسوب می‌شود.

این استاد دانشگاه بابیان اینکه تذکره الاولیا یکی از معروف‌ترین آثار منثور عطار است اظهار کرد: در تذکره الاولیا به معرفی صوفیه پرداخته‌شده است. این اثر نشان‌دهنده روحیه پژوهشی عطار است. در کنار الهی‌نامه، مصیبت‌نامه و دیگر آثار عطار؛ منطق‌الطیر از شیواترین مثنوی‌های عرفانی عطار است که موضوع آن پرندگان و یک پرنده افسانه‌ای به نام سیمرغ است و منظور عطار از پرندگان، عارفان راه حق و مراد از سیمرغ وجود حق یعنی خداوند است که عطار با نیروی تخیلی سخن خود را به زیباترین روش بیان کرده است.

عسگری تصریح کرد: در منطق‌الطیر که مهم‌ترین اثر عطار است، با توجه به اسطوره‌های ایران‌زمین و اندیشه‌های اسلامی از راه تمثیل و بیان سمبلیک به قصد تنبیه و آگاه سازی استفاده شده و بیشترین تأثیرگذاری را دارد. انسان‌ ازلحاظ روانی به داستان علاقه بیشتری دارد و آموزه‌های عرفانی و اخلاقی را در قالب یک داستان بیان می‌کند. عطار هم با توجه به شم داستان‌سرایی که دارد، مضامین عالی را با توجه به اسطوره‌های کاملاً منتسب به فرهنگ ایران‌زمین ارائه می‌کند.

وی افزود: در منطق‌الطیر عطار پرنده هدهد نماد پیر است، مرغابی کسانی که در تهذیب مانده‌اند مانند کسانی است که در شریعت مانده‌اند و سیمرغ نماد خداست و بدین ترتیب هر پرنده‌ای یک تیپ شخصیتی به‌حساب می‌آید که از آن هزاران هزار مرغ،۳۰ مرغ به سیمرغ می‌رسد. نکته موردتوجه اینکه کلمه سیمرغ ازلحاظ اصالت واژه‌ای ربطی هیچ ربطی به ۳۰ عدد مرغ ندارد و به معنی مرغ شاهین است و یک کلمه کاملاً باستانی است.

این اسطوره‌شناس و پژوهشگر بابیان اینکه نماد سیمرغ به عدد ۳۰ مرغ اشاراتی دارد و به‌نوعی ابتکار عطار است و تصریح کرد: درایت و زیرکی عطار است که با کلمه سیمرغ بازی می‌کند و به دلیل همین کد واژه‌ها در ذهن مخاطب می‌ماند. در منطق‌الطیر مفاهیم به معنی واقعی عرفانی است. امتیاز عطار نسبت به پیشینیان او همین است که او بیشتر عشق، تصوف، ریاضت، شهود و فنا را که دیگران نگاه انتزاعی و نظری به آن‌هو داشتند، عطار به‌صورت عملی موردتوجه قرار داده است. راز جاودانگی فنا شدن است و آخرین مرحله‌ای است که عطار در عرفان به آن اشاره می‌کند فنا شدن و رفتن است و در هفت شهر این رفتن قابل‌توجه است. او می‌گوید باید به فنا رسید و رمز جاودانگی با خدا شدن و در خدا فنا شدن است درواقع برای بقا باید فنا شد آن‌گونه که مولانا می‌فرماید: هفت شهر عشق را عطار گشت ما هنوز اندر خم یک کوچه‌ایم.

وی گفت: عطار شاعر پرکاری بوده است آثار متعددی دارد و صاحب دیوان است و در بیتی از اشعارش خود را رند دَرد آشام معرفی می‌کند که با درد عشق آغشته است. عطار در دیر مغان خون می‌کشید اندر نهان/ فریاد برخاست از جهان کای رند دَرد آشام ما

عسکری اظهار کرد: نکته بسیار مهم درباره عطاراین است، بااینکه عطار پس از سنایی قرار می‌گیرد و می‌دانیم خود سنایی در عرفان به‌عنوان قطب است و حدیقه سنایی بیش از منطق‌الطیر و آثار عرفانی عطار یک اثر شاخص عرفانی است اما نکته بسیار مهم این‌که اگر به محتوای سنگین و فلسفی حدیقه نظر بیاندازیم متوجه می‌شویم اثر عرفانی سنایی با مضامین کلام و نوعی نگاه فلسفی است که این بحث را ثقیل می‌کند و از ذوق و حال و هوای عرفانی کم می‌کند اما در آثار عطار این‌گونه نیست، خیلی از مطالب و اشعار شاعران دیگر موجود است که خیلی انتزاعی هستند و شاعر بازگشایی و تجسم‌بخشی نمی‌کند.

این استاد زبان و ادبیات فارسی خاطرنشان کرد: مهم‌ترین خدمت عطار به مقوله عرفان این است که، مفاهیم مضامین عرفانی را در قالب ادبیات سمبلیک تجسم می‌بخشد و در قالب بیان تمثیلی مفاهیم را عینیت می‌دهد که باعث می‌شود تعهد عرفان ادا شود و مخاطب تعامل بهتری با این مفاهیم داشته باشد. درحالی‌که مفاهیم عرفانی در دوران قبل او با زبان فلسفی تشریح می‌شد.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری قزوين عطار نيشابوري روز بزرگداشت عطار تذکره الاولیا منطق الطیر

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۷۸۸۱۶۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

۱۳ کتاب پرفروش شعر در نمایشگاه کتاب

سال گذشته کتاب‌های زیادی در حوزه شعر منتشر شد و توسط ناشران در نمایشگاه مجازی کتاب تهران عرضه شد. بر طبق آماری که از نمایشگاه مجازی سال گذشته در دست داریم کتاب‌های شعر و کتاب‌های کلاسیک قدیمی به روال دوره‌های قبل، همچنان جزو پرفروش‌ها بودند.در نمایشگاه مجازی سال ۱۴۰۲ «شرح جامع مثنوی معنوی» پرفروش‌ترین کتاب در حوزه ادبیات اعلام شد. «شرح جامع مثنوی معنوی» به قلم کریم زمانی کامل‌ترین و مفصل‌ترین گزارش موجود از مثنوی مولاناست، که هم اکنون جلد نخست آنکه شرح دفتر نخست را دربردارد، در اختیار خوانندگان قرار گرفته است. برخلاف دیگر مفسران ادبیات کهن فارسی، کریم زمانی جزئی‌ترین موارد و نکته‌های هر بیت را مورد بررسی قرار داده است و صرفاً به توضیح بخش‌هایی که از نظر وی دشوار بوده، بسنده نکرده است و با چنین رویکردی باقی قسمت‌ها را رها نکرده است. این کتاب با دانش گسترده لغوی، قرآنی، حدیثی و عرفانی از سایر تفاسیر متمایز می‌شود. از آنجا که نمی‌توان بسیاری از اشعار دشوار مثنوی را بدون توضیح کامل درک کرد، به اعتقاد بسیاری از ادیبان و مفسران، این مجموعه که هم اکنون دفتر اول آن پیش روی مخاطب است، یکی از بهترین آثار در این حوزه محسوب می‌شود.

آثار فاضل نظری نیز از پرفروش‌ترین آثار ادبی نمایشگاه مجازی بود. فاضل نظری شاعر جریان‌ساز ایرانی که همواره بین مخاطبان محبوب بوده آثارش مورد توجه مخاطبان واقع شده است. او به‌عنوان شاعر برگزیده دهه ۱۳۸۰ به انتخاب مردم در هفتمین جشنواره شعر فجر و همچنین پرمخاطب‌ترین شاعر با معرفی بنیاد ادبیات داستانی انتخاب شده است. کتاب «وجود» اثر فاضل نظری از انتشارات سوره مهر عنوان دوم پرفروش‌های این لیست است. کتاب وجود شامل بیش از ۲۰ قطعه شعر از فاضل نظری است که هر یک عنوان مخصوص‌به‌خود را دارند. برخی از این عنوان‌ها شامل «آزمون و خطا»، «سکه صفوی»، «چرخ و فلک»، «تنهایی شلوغ»، «آینده در گذشته»، «بیهوده‌پیمایی» و «زندان زندگان» است.

کتاب «گزیده اشعار» فاضل نظری هم سومین عنوان پرفروش نمایشگاه مجازی بود. این کتاب از چهار مجموعه گریه‌های امپراطور، اقلیت، آنها و ضد تشکیل شده است. «گریه‌های امپراتور» مجموعه شعری از فاضل نظری است که در قالب غزل سروده شده است. روانی زبان، درون‌مایه قوی و گستره دانش واژه گان شاعر، وی را در انتقال مفاهیم نهفته در ذهن و دلش به خوبی یاری کرده است. ردیف‌های زیبا و رندانه غزلیات کتاب مورد توجه است؛ اما آنچه بیش‌تر ناخودآگاه مخاطبان را به سوی اشعار این کتاب می‌کشاند، تأثیرپذیری ابیات، از اشعار قدمایی چون حافظ و سعدی است، که سال‌های سال آشنای ذهن ایرانیان بوده است. نظری در این مجموعه با استفاده از زبانی نرم و ساده توانسته است مضامین سنتی را بازآفرینی کند و طرحی نو در اندازد.

نخستین نکته‌ای که مخاطب در مواجهه با شعر فاضل نظری با آن مواجه می‌شود، سادگی و خوش‌خوانی شعرهای اوست. شعر او بی‌نیاز از هر نوع بازی زبانی یا فرمی است و در واقع شاعر دغدغه زبان یا فرم ندارد. گریه‌های امپراتور در پرونده افتخارات خود عنوان کتاب سال شعر جوان ایران را جای داده است. این مجموعه به همراه دو کتاب «اقلیت» و «آن‌ها» سه گانه فاضل نظری را تشکیل می‌دهد.

همچنین کتاب «ضد» در زمره عناوین پرفروش ادبیات در نمایشگاه کتاب مجازی سال گذشته بود.. «ضد» چهارمین مجموعه شعر فاضل نظری در قالب غزل است. در این کتاب ۵۱ غزل از این شاعر آمده که با دانش واژگانی و درونمایه قوی اشعارش بسیاری را مجذوب کرده است. او در سبک و سیاق از اشعار کلاسیک ایرانی و شاعران سبک هندی پیروی می‌کند، قافیه‌هایش را به‌جا و ردیف‌هایش را رندانه انتخاب می‌کند و با بازآفرینی مفاهیم سنتی، مضامین نو می‌آفریند. سادگی و روانی از ویژگی‌های بارز شعر فاضل نظری در این اثر و سایر کتاب‌هایش است. او دغدغه زبانی ندارد و در پی کشف‌های زبانی نیست.

رتبه هشتم لیست پرفروش‌های ادبیات تعلق به کتاب «آن‌ها» بود. «آن‌ها» سومین مجموعه شعر فاضل نظری بعد از اقلیت و گریه‌های امپراتور است که ۵۱ سروده را در قالب غزل شامل می‌شود و مضامین این اشعار موضوعات عاشقانه و عرفانی و نیز چند شعر آئینی است. از مشخصه‌های ممتاز فاضل نظری مضمون‌سازی بدیع و جذاب است که در این اثر نیز این توانایی خود را به نحو احسن به کار گرفته است.

کتاب «گریه‌های امپراطور» نیز نهمین کتاب پرفروش ادبیات بود. همچنین کتاب «اقلیت» فاضل نظری نیز از پرفروش‌ترین‌های نمایشگاه مجازی ۱۴۰۲ بود. کتاب «اقلیت» مشتمل بر ۳۷ قطعه شعر در قالب‌های نو و غزل از فاضل نظری، شاعر معاصر است. اقلیت یکی از مجموعه‌های متفاوتی است که در چندسال اخیر توانسته جانی به بازار کتاب به‌خصوص در حیطه شعر ببخشد. با بررسی کتاب می‌توان به قدرت چهار عنصر اصلی کتاب یعنی عاطفه، تخیل، زبان و آهنگ پی برد که لازمه جذابیت و زیبایی شعر است.

«بوستان سعدی» چهارمین عنوان پرفروش بود و این نشان از علاقه مخاطبان ایرانی به ادبیات و اشعار کهن ایرانی دارد. همچنین رتبه پنجم را در این لیست دیوان حافظ به خود اختصاص داد.

کتاب «آینه در آینه» در رتبه ششم لیست پرفروش‌های ادبیات در نمایشگاه مجازی قرار گرفت. این کتاب مجموعه شعری است از هوشنگ ابتهاج (ه.الف.سایه) که توسط نشر چشمه منتشر شده است. نکته جالب توجه در این مجموعه این است که گزینش آنها توسط استاد شفیعی کدکنی انجام شده که درباره نحوه گزینش این اشعار گفته است «اگر می‌خواستم این انتخاب را بر محور اصلی شاهکاری او –که در آن اکثریت با غزل هاست- استوار کنم، شاید برای بعضی از گونه‌ها و نمونه‌های دیگر کمتر مجال تجلی حاصل می‌شد. اما در این گزینش، مقصود اصلی، ارائه نموداری از مراحل مختلف خلاقیت هنری او و نمونه‌هایی از تجارب گوناگون وی در عالم شعر و شاعری بوده است.»

دیوان پروین اعتصامی نیز دهمین کتاب پرفروش لیست پرفروش‌های ادبیات در نمایشگاه مجازی سال گذشته بود. آنچه سبب شده امروز پروین اعتصامی را با این نام و نشان بشناسیم، چاپ دیوان اوست که در سال ۱۳۱۴ به همت پدرش انجام شد. چاپ اول دیوان که آراسته به دیباچه شاعر و استاد سخن‌شناس، ملک‌الشعرای بهار است و تحقیق او در تعیین ارزش ادبی و ویژگی‌های سخن سخنگوی بزرگ، شامل ۱۵۰ قصیده و مثنوی در زمان شاعر و با قطعه‌ای در مقدمه از خود او تنظیم شده است. دیوان پروین شامل تمام اشعار سروده شده توسط او نیست، زیرا پروین چند سال پیش از مرگش، قسمتی از اشعارش را که مطابق میلش نبود، سوزاند. مضامین و معانی اشعار پروین، توصیف‌کننده دلبستگی عمیق او به پدر، استعداد و شوق فراوان به آموختن علم و دانش، روحیه ظلم‌ستیزی و مخالفت با ستم و ستمگران و حمایت و ابراز همدلی و همدردی با محرومان و ستم‌دیدگان است.

کتاب «پله پله تا ملاقات خدا» سیزدهمین کتاب این مجموعه پر فروش بود که این امر نشان‌دهنده علاقه خاص ایرانیان به مولانا و شمس و مثنوی است. کتاب «پله پله تا ملاقات خدا» با عنوان فرعی «درباره زندگی‌، اندیشه و سلوک مولانا جلال‌الدین رومی‌» کتابی از عبدالحسین زرین‌کوب نویسنده و محقق برجسته ایرانی به‌ویژه در حوزه ادبیات عرفانی است. این کتاب اولین بار در سال ۱۳۷۱ به زبان فارسی منتشر شد. این کتاب که درباره زندگی و شیوه سلوک مولاناست به‌نوعی یک راهنما از توصیه‌های عملی و بینش‌هایی در مورد چگونگی ایجاد رابطه عمیق‌تر با خدا نیز به شمار می‌رود. این اثر توسط انتشارات علمی منتشر شده و یکی از شناخته‌شده‌ترین آثار عبدالحسین زرین‌کوب است. نویسنده در این کتاب به بررسی و شرح زندگی مولانا از زمان کودکی وی در بلخ تا سفر او به قونیه و ملاقات با شمس تبریزی و در نهایت وفات او پرداخته است. علاوه بر شرح زندگی‌نامه مولانا، زرین‌کوب در این کتاب به بررسی سلوک و عقاید عرفانی مولانا نیز می‌پردازد. این کتاب از جمله کتاب‌های موفق حوزه ادبیات عرفانی است که تا به امروز به چاپ چهل وچهارم رسیده است.

کتاب‌های «اکنون»، «سرمه‌ای»، «رباعیات خیام»، «گزیده اشعار هوشنگ ابتهاج»، «گزیده اشعار حسین منزوی»، «سیاست در شعر نو»، «آیدا در آینه»، «مثنوی معنوی»، «شاهنامه فردوسی» عناوین دیگر لیست پرفروش نمایشگاه مجازی ۱۴۰۲ بوده‌اند.

منبع: خبرگزاری کتاب ایران