به نقل از «ایرنا»

آثار عطار نیشابوری، آینه تمام نما از معناگرایی عرفانی

تاریخ انتشار: ۲۳ فروردین ۱۳۹۷ | کد خبر: ۱۸۰۴۵۵۰۷

تهران- ایرنا- عطار نیشابوری از بزرگان ادبیات فارسی و مکتب معناگرایی عرفانی است که از شعر در راه یک رسالت مهم‌ و طراحی یک نوع نظام فکری خاص بهره برد و در نهایت توانست با اندیشه پویا و نگاه ژرف خویش، شعر و ادب را به اوج کمال خود برساند.

تمدن و فرهنگ غنی ایران بستر پرورش و شکوفایی فرهیختگان و ادیبانی برجسته است که هر کدام نقشی تاثیرگذار در رشد و تعالی علمی و فرهنگی این دیار کهن و جهان داشته اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

عطار نیشابوری عارف و شاعر نامدار ایرانی نیز یکی از مفاخر شعر و ادب فارسی به شمار می رود که در کدکن نیشابور دیده به جهان گشود و همچون پدرش به پیشه عطاری روی آورد اما پس از مدتی به واسطه تحول روحی به سیر، سلوک و عرفان تمایل یافت و اینگونه شاعر و عارفی بنام در تاریخ این مرز وبوم شد.

عطار نیشابوری با اندیشه پویای خویش، غزل های عرفانی را بدون پایبندی به هرگونه صنعت ادبی سرود و با بهره بردن از تمثیل ها و حکایت های گوناگون، ادبیاتی نمادین را بنا نهاد که در آن با مطالبی ساده، ارزش های عرفانی را برای مخاطبان خویش بازگو می کرد.

این غزلسرای بزرگ ایرانی در پی یافتن حقیقت، هفت وادی عشق را پشت سر گذاشت و با وارد ساختن مفاهیم جدید به عرصه ادبیات، مسیر حق را به مردم آن عصر باز نمایاند و این گونه پس از عمری تلاش در وادی شعر و ادب در هنگامه حمله مغولان به نیشابور کشته شد و به دیار حق شتافت.

در همین راستا پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با «محمد اسماعیل شفیع پور فومنی» استاد ادبیات فارسی، زبان شناسی و مبانی هنر در دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه سوره گفت وگویی را انجام داده است که در ادامه می خوانیم.

** منطق الطیر؛ برجسته‌ترین اثر، عطار نیشابوری
منطق الطیر را به عنوان برجسته‌ترین اثر عطار نیشابوری می توان نام برد. اسرار نامه، الهی نامه، حیدرنامه و مصیبت نامه از دیگر نوشته های این شاعر پرآوازه است. عطار نیشابوری را باید از سروده ها، غزلیات و رباعیاتش شناخت. به طور تقریبی بیشتر غزلیات وی عرفانی هستند و به لحاظ سبک شناسی، در شعرهایش سه نوع سبک عاشقانه، عرفانی و قلندرانه وجود دارد و برای دریافتن مفهوم آنها می‌بایست که به تاریخ ادبیات این دوره پرداخته شود.

موتور محرکه در سبک های ادبی، مسایل و حوادث تاریخی و اجتماعی آن عصر است و سبک های شعری ایران را برپایه رویدادهای تاریخی باید به چهار دسته خراسانی، عراقی، هندی و سبک دوره بازگشت تقسیم کرد. در سبک عراقی به دلیل حمله مغولان و آزرده خاطر شدن ایرانیان از این یورش، مردم به شنیدن سخنان آرام بخش، عرفانی و امور اخروی نیاز بیشتری احساس می کنند و همین امر بر نوع گویش و سبک تاثیر می گذارد، از طرفی دیگر سروده های شاعران سده 6، مسایل شرعی و عرفانی را دربرمی گیرد. سنایی، خاقانی و نظامی از جمله مشهورترین شاعرانی به شمار می روند که شعرهای اخلاقی و معنوی سروده و به مرور زمان این شعرها رنگ عرفانی به خود گرفته اند و به یکباره از دنیا و مادیات فاصله می‌گیرند. شعرهای عرفانی و تصوف در این دوره فزونی می یابد این سبک از سنایی شروع شد و سپس به ترتیب در سروده های اوحدی، عطار نیشابوری و مولانا دیده می شود.

** اشعار عطار نیشابوری، آینه ای تمام نما از شعر قلندرانه
شعر قلندرانه، جزیی از شعر غزل عرفانی به شمار می رود و به معنای بیان ضد ارزش های دنیوی و به دنبال بدنامی رفتن است و شاعر در این گونه ادبیات، ظواهر شریعت را به هیچ می انگارد و این شعر باور صوفیان ملامتگر را دربرمی گیرد، صوفیان ملامتگر درسده پنجم و ششم به منظور مخالفت با رواج مدح سرایی، ریاکاری و ظاهرسازی ها به دلیل استیلای مغولان و زوال خوارزمشاهیان سنت ملامتیان را بنا نهادند که بعدها این سنت ها به فرقه ای بدل شد. در دوره عطار شعرهای ملامتی و قلندرانه بسیار رواج یافت و آثار این شاعر آینه ای تمام نما از این سبک و دیوان و مجموعه اشعار او شعرهایی در این قالب را در برمی گیرد که این سبک در زمان عطار به کمال خود می رسد.

**عطار نیشابوری و الهام از سنایی
عطار نیشابوری بیشتر مضامین خود را از سنایی گرفته اما نگاهی به تمامی شاعران پیش از خود نیز داشته است، به عنوان مثال مبانی غزلی وی بی شباهت به غزل های انوری نیست و می توان گفت که او در شعرهایش از بسیاری شاعران الهام می گیرد.

**خرقه پوشی عطار نیشابوری
عطار نیشابوری که همچون پدرش به پیشه عطاری مشغول بود در رویارویی با مشکلات و فقر مردم به درویش مسلکان پیوست و خرقه پوشی را از آن دوره آغاز کرد و شاعر معنا شد. پختگی و مفاهیمی که در شعرهای او دیده می شود نشان از آن دارد که این شاعر داستان ها را خوب درک کرده است و از ظواهر امر گذشته تا بتواند به این پختگی و کمال برسد. به لحاظ سبک شناسی 2 نکته ظریف که در دانشگاه ها بر آن تاکید می شود استفاده از تمثیل و نماد در آثار عطار نیشابوری به شمار می رود. او در سروده هایش، معنا را در برابر لفظ قرار می دهد. به کارگیری نماد به معنای کاربرد واژه ها و لفظ های خاص و تمثیل به مفهوم استفاده از داستان است. عطار در کتاب منطق الطیر خود و در داستان هُدهُد و میقات که به صورت تمثیلی مطرح می شود شخصیت انسان ها را در قالب مرغان بیان می کند و به شخصیت شناسی جامعه می پردازد.

** نماد و تمثیل؛ مقدمه کاربرد کنایه و ایهام در شعر
حمله مغولان در دوره عطار سبب شد تا شعر از حالت لفظ به مدیحه سرایی سقوط کند و با اوج گرفتن شعر معنا و ورود سمبل و تمثیل به ادبیات که تاکتیکی بیانی به شمار می رفت، معانی حفظ شدند چراکه اگر حقیقت را به صورت آشکار بیان می شد، شاعران در معرض خطر قرار می گرفتند که این امر خود نوعی حفاظت از معانی و مضامین نغز ایرانی بود و این امر مقدمه ای بر استفاده از کنایه و ایهام به خصوص در آثار حافظ شد و وی با خلاقیت بیشتر، تلاش داشت تا از طریق شبیه سازی تمثیل گونه و سمبلیک به الفاظ عمق و معنا ببخشد و بدین وسیله شاعران می توانستند با پنهان کردن و گویش رمزآلود، معانی شعرها را حفظ کنند. بنابراین با افزایش اختناق در جامعه، ادبیات پیچیده‌تر شد. به همین دلیل سبک عراقی از این نظر بسیار پیچیده و دارای عمق است.

رسانه های مختلف از جمله صدا و سیما در ارتباط با شناخت و کاربرد، سبک های ادبی کوتاهی کرده اند در حالی که اهالی رسانه با استفاده از این آثار قادر خواهند بود به واژه ها عمق ببخشند و با کاربرد تمثیل و سمبل و با آزادی عمل به نقد و بررسی اتفاق های اجتماعی دنیا و جهان بپردازند. اینک خیلی از الفاظ و نوشته ها عمق ندارد و به همین علت مانا نیستند.

*گروه اطلاع رسانی
پژوهشم** 2059**2002*9131
ایرنا پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.

منبع: ایرنا

کلیدواژه: فرهنگي مناسبت ها مفاخر ايران عطار نيشابوري

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۸۰۴۵۵۰۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

کودکان با شعر زندگی موفق‌تری خواهند داشت

به گزارش خبرگزاری مهر، امیراسماعیل آذر نویسنده، پژوهشگر و استاد زبان و ادبیات فارسی میهمان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود و با حامد علامتی مدیرعامل کانون برای طراحی و اجرای برنامه‌های ترویج شعرخوانی و مشاعره در بین کودکان و نوجوانان گفتگو کرد.

امیراسماعیل آذر مجری برنامه‌های مشاعره محور صدا و سیما در این نشست به دعوت علامتی برای همکاری در حوزه پرورش استعدادهای ادبی و شعری کودکان و نوجوانان ایرانی و ترویج فرهنگ و زبان فارسی در بین بچه‌ها پاسخ مثبت گفت و برای همکاری در این زمینه اعلام آمادگی کرد.

این شاعر و مترجم دیروز شنبه ۸ اردیبهشت و در جمع مدیران کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با اشاره به اهمیت شعر و ادبیات در تربیت کودکان گفت: اگر شعر در وجود کودکان متمکن و جایگزین شود و بچه‌ها با این مفاهیم آشنا شوند آن‌ها در زندگی آینده انسان‌های موفق‌تری خواهند شد. نتیجه یک بررسی گذرا نشان داد که این کودکان در زندگی خود انسان‌های آرام و دور از خشونت بودند و آنان محصول شعرها هستند.

اسماعیل آذر ضمن اظهار خوشحالی از حضور در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به‌عنوان یک مجموعه ریشه‌دار گفت: من یک معلم هستم و در دانشگاه تدریس می‌کنم اما در همه این سال‌ها کانون همیشه یکی از محورهای ذهن من بوده و هر مجموعه‌ای که پشتوانه نداشته باشد محکوم به فناست اما پشتوانه کانون اندیشمندان و شخصیت‌های بزرگی هستند که سبب رشد این مجموعه شده‌اند و اکنون ما زیر سایه آن‌ها نشسته‌ایم و حرف می‌زنیم.

وی با اشاره به تاریخ کهن قصه و قصه‌گویی در ایران گفت: در برخی از دوره‌های تاریخی و از زمان صفویه، قصه‌گویی به یک منصب تبدیل شد و در دوران قاجاریه هم ناصرالدین شاه، «قصه‌گو» یی ویژه داشته و فخرالدوله دختر او این قصه‌ها را می‌شنیده و می‌نوشته است.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: آن‌چه امروز رایج است شعر است که در ایران پشتوانه دارد و در ضمیر ایرانیان نهفته است و همه ما با شعر بزرگ شده‌ایم. در حال حاضر هم با حرکت‌هایی که در حوزه ترویج مشاعره راه انداخته‌ایم خوشبختانه تعداد کودکان و نوجوانان علاقه‌مند به شعر افزایش قابل توجهی داشته است. بچه‌ها دوست دارند شنیده شوند.

اسماعیل آذر گفت: من کانون پرورش فکری را دوست دارم و معتقدم از آموزش و پرورش و صدا و سیما هم می‌تواند مهم‌تر باشد چرا که این مجموعه می‌تواند انسان بسازد در حال حاضر بسیاری از شعرهای بچه‌ها محصول ذوق آن‌هاست نه دانش و تجربه‌های نو آنان، به همین دلیل باید بچه‌ها را با شاعران قدیمی آشنا کنیم.

پیشنهاد این نویسنده و مترجم، راه‌اندازی جریان مشاعره در مراکز کانون سراسر کشور با استفاده از فناوری‌های جدید و فضای مجازی بود و او اعلام آمادگی کرد تا مربیان کانون در زمینه آموزش شعر به بچه‌ها تحت آموزش قرار بگیرند و شعرهای بسیار ساده و قابل فهم برای کودکان جمع‌آوری و منتشر شود.

برای نسل جدید باید از ابزار هنر و ادبیات مانند شعر، داستان و قصه‌گویی استفاده کنیم

در ادامه حامد علامتی مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سخنانی از اسماعیل آذر به‌عنوان یکی از قله‌های مسلّم ادبیات و شعر نام برد و گفت: ما به دنبال این هستیم که از تجربه‌های ایشان استفاده کنیم و درخواست می‌کنیم در ساخت برنامه‌هایی برای کودکان در حوزه شعر و شعرخوانی به ما کمک کنند.

وی افزود: برنامه ترویج شعرخوانی و مشاعره با سه سیاست محوری سال ۱۴۰۳ یعنی مرکز محوری، مخاطب محوری و نوجوان محوری کاملاً مطابقت دارد.

مدیرعامل کانون پرورش فکری با بیان این که کانون قصد ندارد گرفتار روزمرگی شود، گفت: قصد داریم در این حوزه کارهای ماندگاری را که شمولیت داشته باشد از خود به یادگار بگذاریم. برای نسل جدید باید از ابزار هنر و ادبیات مانند شعر، داستان و قصه‌گویی استفاده کنیم و البته ابزار رسانه که بسیار مهم است.

وی اهمیت ایجاد یک پیوست رسانه‌ای برای تمامی برنامه‌های فرهنگی و هنری را یادآور شد و گفت: کودکان و نوجوانان امروز غرق در گوشی هستند و ما باید از ظرفیت رسانه‌ها به‌ویژه رسانه ملی و فضای مجازی برای ترویج ادبیات استفاده کنیم.

علامتی با تاکید دوباره بر این‌که احیا کانون و بازگرداندن آن به دوران درخشان دهه ۶۰ و ۷۰ شمسی گفت: این امر تصمیمی راهبردی است و قصد داریم هر کار خوبی که انجام شده است ادامه دهیم و تقویت کنیم و اگر می‌بینیم کاری مناسب زمان فعلی نیست، حتماً تغییر خواهیم داد.

اعضا کانون پرورش فکری گنجینه همیشه درخشان عرصه هنر و ادبیات هستند

در ادامه محمدرضا کریمی‌صارمی معاون تولید کانون پرورش فکری گفت: اعضای کانون پرورش فکری به عنوان گنجینه‌ای هستند که همیشه در رویدادهای هنری و ادبی و سینمایی کشور درخشیده‌اند.

در ادامه سمیه‌سادات ابراهیمی مدیرکل حوزه مدیرعامل، روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون پرورش فکری گفت: سیاست کانون گسترش زبان و ادبیات فارسی با بهره‌گیری از خلاقیت و نوآوری است و ما در این زمینه از طراحی برنامه‌های ترکیبی برای کشف استعدادهای نوجوانان در قالب‌های مختلف استقبال می‌کنیم.

در ادامه محمدحسین علی‌مددی دستیار رسانه‌ای مدیرعامل کانون پرورش فکری از حضور اسماعیل آذر در کانون استقبال کرد و گفت: با حضور شما و از راه طراحی برنامه‌های تلویزیونی و بهره‌گیری از قالب‌ها و طرح‌های گوناگون و جذاب، نشر کتاب و… می‌توانیم به گسترش زبان و ادبیات فارسی کمک کنیم.

در ادامه مجتبی حاذق مدیر آفرینش‌های ادبی و هنری کانون پرورش فکری گفت: طرح‌های در دست اجرا این مجموعه مانند کارگاه‌های خوانش متن، یا پروژه استعدادیابی نوجوانان در قالب باشگاه ادبی قاف را ظرفیت‌های مناسبی برای اجرای برنامه مشاعره است.

در ادامه عباس محمددینی مدیرکل نظارت بر انتشارات اظهار امیدواری کرد از دیدگاه‌ها و مشورت‌های اسماعیل آذر برای ایجاد بانک ایده انتشارات و نشر کتاب‌هایی جذاب و موردپسند کودکان و نوجوانان در حوزه اساطیر و ادبیات کهن در کانون بتوانیم استفاده کنیم.

در ادامه مجتبی دانشور مدیرکل نظارت بر چاپ و توزیع محصولات کانون از ارائه بیش از یک هزار عنوان کتاب در سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران توسط کانون پرورش فکری خبر داد و گفت: امسال در نمایشگاه ۶ تا ۸ عنوان کتاب شعر نوجوان هم رونمایی می‌شود. سیاست کانون اکنون تجاری‌سازی محصولات و توزیع آن در همه فروشگاه‌ها و کتاب‌فروشی‌های غیر کانون بوده است. مطمئن هستم با حضور آقای آذر انتشار این کتاب‌ها وضعیت بهتری پیدا می‌کند.

در پایان این نشست اسماعیل آذر با همراهی مدیرعامل کانون پرورش فکری از کتاب‌خانه مرجع کانون بازدید کرد و به عضویت افتخاری این کتاب‌خانه درآمد.

کد خبر 6091114 زینب رازدشت تازکند